................................................................................................
................................................................................................
GAMMAT GOSHTI (Marathi)
गंमत गोष्टी : द. मा. मिरासदार / कथासंग्रह
by D. M. MIRASDAR.
................................................................................................
................................................................................................
Good.
................................................................................................
................................................................................................
अनुक्रम
................................................................................................
................................................................................................
कुरघोडी
जिवंत आणि मेलेले
पंचनामा
प्रदर्शन
वारस
दळण
घमघम विद्या
बुद्रुक
भोजनभाऊ
मृगया
भामटा
खलिफा-इ-बगदाद
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
REVIEW
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
कुरघोडी
................................................................................................
................................................................................................
"घरी काही कमीजास्ती जरूर पडली की, तो सरळ उठे आणि पाटलाकडे जाई. ‘तिळा उघड’ असं म्हटल्याबरोबर अलिबाबाच्या डोळ्यासमोर जशी संपत्तीची रास उभी राही, तसे त्याचे झाले. ‘रंगू’ एवढा शब्द उच्चारल्याबरोबर त्याच्या पायाशी नाही नाही त्या गोष्टी घेऊन पडू लागला. जर ही गोष्ट बाहेर फुटली, तर रंगूच्या घरची माणसं आपल्या अंगावर येतील, पाटलीण खेटरांनी पूजा करील आणि तिच्या माहेरची बलदंड माणसं मरेस्तोवर चोपून काढतील, या विचाराने घाबरलेला पाटील न्हाव्यापुढे अगदी शेळीसारखा झाला. न्हावी मागेल ते देऊ लागला आणि त्या धूर्त, लुच्च्या माणसाची मोठीच चंगळ उडाली. त्याच्या घरी हळूहळू ज्वारीचे पोते आले, गव्हाचे चुमडे, गुळाचे ढेकूळ आले, सरपणाचा ढीग पडला आणि काहीही उद्योग न करता न्हावी ते खात राहिला."
................................................................................................
"“न्हाई, रंगू काय म्हणतीय?”
"हा प्रश्न ऐकल्यावर पाटलाने न्हाव्याच्या डोळ्याला डोळा भिडवला. त्याच्याकडे टक लावून पाहिले. एकदा श्वास घेतला. सोडून दिला. मग संथ पण खणखणीत आवाजात तो म्हणाला,
"“रंगू म्हणतीय, की पंचकल्याणी घोड्यावर बसून अंगारा खाऊ वाटतोय!”"
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
जिवंत आणि मेलेले
................................................................................................
................................................................................................
" ... एखादी नवर्‍याची बाई साकसुरत बाळंत झाली आणि तिने आपले मूल कोठेतरी कचर्‍यात टाकून दिले, असा प्रकार कधी ऐकण्यात नाही. त्या अर्थी ही काहीतरी चोरटी भानगड आहे हे नक्की. दुसरीही गोष्ट सगळ्यांनी मान्य केली की, हे पोर एखाद्या बाईलाच झालेलं असणार. गड्यामाणसाला पोरे होण्याची चाल आपल्याकडे तरी निदान नाही. तेव्हा यात कुठल्यातरी बाईचा संबंध आहे हे नक्की. हां, बाई म्हटल्यावर गडी आलाच, हे कबूल आहे. असले चोरटे धंदे करायला एक माणूस पुरा पडत नाही. तेव्हा कुणीतरी पुरुषही यात असणार. आता प्रश्न एवढाच की, हा पुढचा उद्योग एकट्या बाईने केला की दोघांनी मिळून केला? काहींचे म्हणणे पडले, की नुसत्या बाईनेच आपले पाप झाकण्यासाठी हा प्रकार केला असावा. दुसर्‍या काही विद्वानांचे म्हणणे दिसले की, एवढ्या अपरात्री किंवा पहाटे गावाबाहेर पोर टाकण्याचे धाडस बाईमाणसाकडून होणार नाही. पुरुषमाणसानेच हा कारभार उरकला असला पाहिजे. हा एवढाच मुद्दा वादग्रस्त राहिला. त्या पोराने आपणहून चालत इथे येऊन हा उद्योग केला नाही, या बाबतीत मात्र सगळ्यांचा होकार दिसला."
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
पंचनामा
................................................................................................
................................................................................................
"“अरे, गांजा राहिला आतच? काढा, काढा बाहेर सापडंल तेवढा!”
"त्याबरोबर नारायण खुरडत खुरडत पुढे घुसला आणि त्याने झोपडीच्या आत झेप टाकली. चार-दोन मिनिटांत हाताला लागेल तेवढा गांजाचा ढीग गाठोड्यात गोळा करून तो बाहेर आलाही. पण हे होईपर्यंत त्याला चांगलाच चटका बसला होता आणि त्याच्या दोन्ही हातांची बोटे होरपळून निघाली होती.
"हे होईपर्यंत फौजदार स्वत: उसाच्या फडात घुसला होता. लावंडाने लावलेले गांजाचे झाड उसाच्या फडात आहे, झाडाभोवतालचा ऊस त्याने काढलेला नाही; खोडवा, निडवा, तिडवा करून त्याने तो कायम राखलेला आहे, एवढी बातमी नारायणाने सांगितलेली होती. तिच्या आधाराने तो सबंध फडातनं एखाद्या कोल्ह्यासारखा हिंडला आणि अखेरीला त्याने ते झाड वासाच्या आधाराने हुडकून काढले.
"झाड चांगले मोठे होते. माणसाच्या डोक्याला लागेल इतके. थोडेसे जास्तच. झाडाला फुले येऊन गेली होती आणि आता बोंडे लागलेली होती."
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
प्रदर्शन
................................................................................................
................................................................................................
" ... मुंबई हे फार मोठे गाव आहे. तिथे लाखो माणसे राहतात, मोठमोठ्या प्रचंड इमारती आहेत आणि समुद्र आहे इत्यादी माहिती पुष्कळांना होतीच. पण पाटलांनी सांगितलेली माहिती याहीपेक्षा अद्भुत होती. मुंबईचे लोक एकसारखे पळत असतात. ते का पळत असतात, ते काही कळत नाही. बहुधा त्यांच्या पाठीमागे पोलीस लागत असावेत. कारण मुंबईत डांबिस माणसं फार. मुंबईला समुद्र आहे ही तर गोष्ट खरीच, पण त्याचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यात भयंकर पाणी आहे. जिकडे बघावे, तिकडे पाणीच पाणी वाहत असते. मुंबईतल्या पोलिसांच्या हातात फार ताकद असते. त्याने हात आडवा केल्याबरोबर माणसे, वाहने, मोटारीफिटारी थांबतातच; पण कुत्री आणि गाढवेसुद्धा तिथल्या तिथे उभी राहतात. कुणाची पुढे जाण्याची हिम्मत होत नाही. सिनेमाच्या थिएटरात गार वारा सोडण्याची सोय केलेली असते. इतका गार वारा कुठून आणतात, हे काही कळत नाही. तो बहुधा यंत्राने तयार करतात. खुर्चीत बसला माणूस, की डाराडूर झोप येते. तिथल्या बायका तर ड्रेस घालण्यात नटरंगी आहेत. एकीहून एकीची कडी असते. आपल्याकडे बघून त्या उगीच हसतात. किंबहुना जिकडे जिकडे आपण जावे, तिकडे तिकडे लोक हसून आपले स्वागत करतात."
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
वारस
................................................................................................
................................................................................................
"दोन-तीनशे रुपये असलेले नोटांचे बंडल एका डब्यात सापडले, हे ऐकल्यावर तिथे जमलेल्या मंडळींत फारच खळबळ उडाली. ... "
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
दळण
................................................................................................
................................................................................................
"मास्तराने मनाशी बरोबर आडाखा बांधला होता. हे गोरटेले, नाकेले पोरगे आईच्या वळणावर गेले असावे, हे त्याने अदमासाने बरोबर ओळखले होते. म्हणून त्याच्या आईला बघण्याची त्याला फार उत्सुकता लागली होती. तो मनाशी म्हणत होता की, माझा अंदाज चुकायचा नाही. या पोराची आई अशीच बरोबर रुपवान असणार. गोरीपान आणि नाकेली असणार, अनायासे बापही घरी नसतोच. हाही मोठा चांगला योग जुळून आला म्हणायचा. तेव्हा नेहमीप्रमाणे हाही बार उडविला पाहिजे. दर गावात जी गोष्ट आपण केली, ती याही गावात साधलीच पाहिजे. जर साधली नाही, तर नावाचा साळुंखे मास्तरच मी नव्हे. बाई मात्र आपल्या कल्पनेप्रमाणे असायला पाहिजे. हा, तेवढी अट आहे. हा गडी सटरफटर प्रकरणाच्या मागे लागणार नाही....
"पण मास्तराने अंदाज केला होता, त्याहीपेक्षा शिवाची आई रुपाने देखणी होती. मास्तर एवढा मुरलेला गडी, पण तिला बघून तोही चकित झाला. गोरापान रंग, धारदार नाक आणि शेलाटी अंगलट. चापूनचोपून नेसलेले लुगडे. सगळे कसे जिथल्या तिथे. हिला सात-आठ वर्षांचा मुलगा आहे, यावर कोणी विश्वासही ठेवणार नाही, असा बांधेसूदपणा."
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
घमघम विद्या
................................................................................................
................................................................................................
"बी. टी. ही अद्भुत परीक्षा मी जेव्हा उत्तीर्ण झालो, त्या वेळी नव्या शिक्षणशास्त्राचा सगळा अर्क माझ्या अंगात चांगला मुरला होता. आता कुठेतरी शिक्षकाची नोकरी पाहायची आणि आपल्या ज्ञानाचा वारसा पुढल्या पिढीला द्यायचा, असे मी पूर्वीच योजून ठेवले होते. देशाच्या भावी आधारस्तंभांना योग्य मार्गाने नेण्यासाठी आपण लवकरात लवकर मास्तर होणे, ही गोष्ट आवश्यक आहे, हे मला पटले होते. योग्य शिक्षणपद्धती आणि शिक्षक यांच्या अभावी घरोघरीची ही सुकुमार फुले कोमेजून चालली आहेत, त्यांची मुस्कटदाबी होत आहे, हेही उघड्या डोळ्यांनी दिसत होते. मुलांचा विकास म्हणजे मुग्ध कळीचे टवटवीत फुलात रुपांतर. ते किती नाजूक, हळुवार हातांनी करायला पाहिजे खरे म्हणजे! पण आमच्या शाळांतून या तत्त्वाची कसलीच बूज राखली जात नाही. मुलांना भरमसाट अभ्यास सांगितला जातो. तो करून आणला नाही, म्हणजे वेडीवाकडी बोलणी खावी लागतात आणि अधूनमधून चोपही मिळतो. छे: छे:! ही सगळी जुनाट, चुकीची पद्धत होती. ती बदलण्यासाठी मला स्वत:लाच शिक्षक होणे अगदी आवश्यक होते.
"पण मी शिक्षक व्हावे, हे मला स्वत:ला जितके पटले होते; तितके ते शाळा चालकांना पटले होते, असे काही दिसेना. कारण नोकरी मिळविण्यासाठी मी जे जे प्रयत्न केले, ते सगळे वायाच गेले. तशी मी खूपच खटपट केली. वृत्तपत्रांतील जाहिराती वाचून अर्ज केले, निरनिराळ्या शाळांत हेलपाटे घालून चालकांना भेटलो, त्या त्या संस्थेच्या हितचिंतकांनाही अनेक वेळा तोंड दाखविले. फार काय, दिवाळीच्या आणि उन्हाळ्याच्या सुट्टीचा शिक्षकांना मिळणारा हरामाचा पगार मी घेणार नाही, असेही मी निक्षून सांगितले. पण तरीही कुठल्याच शाळेत जागा खाली होतील, असे मला दिसेना. सगळीकडून नकारघंटाच ऐकू येऊ लागली आणि मी अगदी निराश होऊन गेलो."
" ... अकस्मात एका शाळेत शिक्षकाची नोकरी मला मिळाली."
"ही नोकरी देताना अर्थातच तिथल्या चालकांनी मला काही अटी घातल्या होत्या. संपूर्ण वेळ काम करून मी फक्त अर्धवेतनच घ्यावे, सुट्टीचा पगार संस्थेला देणगी म्हणून द्यावा. शाळेची नाटके, वक्तृत्व, निबंध, खेळ आणि सहल हे विभाग विनामूल्य सांभाळावेत आणि मुख्याध्यापकांच्या निबंधाच्या वह्या तपासाव्या, इत्यादी काही किरकोळ अटी त्यांनी मला सांगितल्या आणि त्या किरकोळच असल्यामुळे मीही त्यास मान्यता दिली. मला त्या गोष्टीचे महत्त्व विशेष नव्हते. जुनी दृष्टी काढून नव्या रीतीने मुलांना शिक्षण द्यायचे आणि त्यांचा हसत हसत विकास करायचा, ही महत्त्वाकांक्षा मी मनात बाळगली होती. त्यामुळे मी पट्दिशी ‘होय’ म्हटले आणि कामावर रुजू झालो."
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
बुद्रुक
................................................................................................
................................................................................................
"“म्हंजे? फुरसुंगी दुसरी हाय का आनकी?”
"तो नवा गडी आश्चर्याने त्याच्याकडे बघत राहिला.
"“तर! तुम्हाला ठावं न्हाई का? फुरसुंगी बुद्रुक राहिलं त्या तिकडं दोन कोसावर. हे खुर्द हाय.”
"“आन माने पाटील कुठला?”
"“त्यो बुद्रुकचा. का बरं?”"
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
भोजनभाऊ
................................................................................................
................................................................................................
"पूर्वी म्हणे रुपयाला सोळा सोळा शेर दूध होते. गवळ्याच्या घरी घागरीच्या घागरी दूध शिल्लक राहत असे. गवळ्याची स्वत:च्या घरासाठी एक जानी म्हैस असते. तिचे दूध विकायचे नसते. या म्हशीचे दूध शिल्लक राहिले, म्हणजे पंचाईत होई. बाहेर फळ्यावरून उघडेवाघडे झोपलेले पैलवान, तरणेबांड गडी – त्यांना गवळणबाई पहाटे, रात्री उठवून बळेबळेच दोनदोन शेर दूध पाजीत. आणि दूध म्हणजे नुसते चिखलासारखे. गावात जेवणे, समाराधना, पारणी यांचा सतत धुमधडाका चाललेला असे. रोज कुठेतरी जेवायला निमंत्रण असेच. काही वेळा एकापेक्षा जास्त वेळा. “मग! आम्ही यजमानाला रोखठोक विचारायचे –!” दामूभटजी रंगात येऊन सांगत, “बेत काय आहे बोला!” “पुरणपोळी म्हटलं की ब्राह्मण म्हणून बाकी पोरं – लंगोटीवाली – द्यायची पाठवून. रव्याचे नाहीतर राघवदासाचे लाडू असले, तर नवशिके उमेदवार लोक आणि श्रीखंड, बुंदीचे लाडू, आमरस असले भारदस्त काही असले, तरच स्वत: केस हातात घ्यायची. नाहीतर वेळ नाही म्हणून खुशाल सांगायचे आम्ही!”"
................................................................................................
"“जीभ मोठी शिंदळ आहे दादा. सारखं तिला गोड खावंसं वाटतं. काही गोड नसलं, तरी दुसरं काहीतरी निदान. पण आणू कुठून? डोकं भणभणतं. शेवटी ही वाळू तोंडात घालतो. बसतो चावत. तेवढंच बरं वाटतं.”
"कानाला काहीतरी भयंकर वाटले. क्षणभर मला काहीच सुचेना. भटजींच्या दीनवाण्या तोंडाकडे उगीच बघत राहिलो. मनात कालवाकालव झाली. शेवटी भटजींचे दोन्ही खांदे धरून त्यांना बळेच खाली बसविले. चिवडेवाल्याला हाक मारली आणि सांगितले,
"“बाबा रे, त्यांना किती पाहिजे तेवढा चिवडा दे, पैसे मी देतो.” "
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
मृगया
................................................................................................
................................................................................................
" ... मला मोठे आश्चर्य वाटले. आमच्या या सबंध राज्यात सिंहाचे वसतिस्थान कोठेच नव्हते आणि महाराज आपले राज्य सोडून बाहेर कोठे मृगयेसाठी गेल्याचे कधी ऐकिवात नव्हते. मग महाराजांनी सिंह मारला तरी कसा? एखादा चुकून भटकत भटकत आला म्हणावे की काय?"
................................................................................................
"“पण मी तर वाघाची गर्जना ऐकली. अगदी शपथपूर्वक ऐकली. महाराज तर म्हणाले, की वाघाच्या नुसत्या तोडलेल्या मस्तकानेच ही गर्जना केली.”
"“तेही खरे आहे. त्यासाठी आम्हाला एक नकल्याही बरोबर द्यावा लागतो. या खेपेस त्याची वेळ चुकली. त्याने जरा उशिरा काम केले –”"
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
भामटा
................................................................................................
................................................................................................
"– पण संभू भामटा पुन्हा परत आलाच नाही!"
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
खलिफा-इ-बगदाद
................................................................................................
................................................................................................
" ... आधीच सुखी असलेल्या आपल्या प्रजेला जास्ती सुखी करण्याचा विनाकारण प्रयत्न करणार्‍या त्या दु:खी खलिफाला अखेरीस अगदी गाढ झोप लागली!"
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
................................................
................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
Gammat_goshti (Marathi)
GAMMAT GOSHTI by D. M. MIRASDAR
गंमत गोष्टी : द. मा. मिरासदार / कथासंग्रह
by D.M. MIRASDAR (Author)
................................................
................................................
August 23, 2022 - August 23, 2022.
Purchased August 23, 2022.
Publisher:' MEHTA PUBLISHING HOUSE
(1 January 1973)
Language : Marathi
Format: Kindle Edition
Kindle Edition
Marathi Edition
ASIN:- B01MXZVBLC
................................................
................................................
द. मा. मिरासदार
१२६०, अक्षय सहनिवास,
तुळशीबागवाले कॉलनी,
सहकारनगर नं.२, पुणे - ४११ ००९
© सुनेत्रा मंकणी
प्रकाशक:' सुनील अनिल मेहता,
मेहता पब्लिशिंग हाऊस,
१९४१, सदाशिव पेठ,
माडीवाले कॉलनी, पुणे – ३०.
................................................................................................
................................................................................................
https://www.goodreads.com/review/show/4939152797
................................................................................................
................................................................................................
